Bubaniren txangoak Euskal Herrian zehar
1850.eko uztailean Iruñean Juan de Mata Uriarte ezagutuko du, “Direttore dell’Università di Pamplona”. “14ean lau ordu pasa nituen bere herbarioa aztertzen eta ezer askorik ez nuen aurkitu. Animatzen bada probetxugarri gerta dakit.”
1858.ean hirira itzultzen denean honela dio: “Gustora ikusi nuen Iruña, edertua aurkitu nuen”
Oraingoan Natalio Cayuela botanikoa ezagutu zuen, Plantas cogidas en las cercanías de Pamplona hace algunos años liburuaren egilea. Nafar hiriburuko institutoan katedradun izan zen.
1853.eko maiatzean Baionan Feillet familia ezagutuko du. “Baionan segituan ikusi nituen Feuillet-tarrak, aita eta alabak, Helene eta Blanche, oso ongi hartu ninduten.”
Pierre Jacques Feillet, Imerayn jaiotako margolari eta litografoak Parisen ikasi zuen pintura. 1834.ean Baionan kokatu zen eta 1844.etik 1855.era bertako Marrazki eta Pintura Eskolako zuzendaria izan zen. Bere alabak, Helene eta Blanche ere pintore eta litografo izan ziren, XIX. mende erdian lan asko egindakoak. Blanche 1844.ean Charles Hennebutte inprimatzailearekin ezkondu zen. 1857an Baionako Marrazki eta Pintura eskolako zuzendari hautatu zuten. Bi aizpek euskal paisaien litografia ugari egin zituzten, Bubaniren bidaiak ilustratzeko baliagarri izango zaizkigunak.
1853.eko maiatzean Gipuzkoan sartu eta Loiolako Santutegia bisitatuko du. “Santutegi, Komentu, Loiolako Etxe famatua bisitatu nuen, Jainkoaren gizon hau jaio zela diotena, munduan hainbat asaldura jarri zuena eta, oraindik jartzen duena.Eraikina izugarria da, sendoa eta arkitekura miresgarria du. Sakristauarekin bisitatu nuen, astapotro bat, arrazoi zentzudunik ez nuen beregandik lortu. Eliza lasai eta erosoago maiatzak 29an bisitatu nuen, eta oraindik bukatu gabe badago ere bikaina eta miresgarria iruditzen zait.”
1857.eko ekainean dio: “Oiartzungo aduaneroen tenienteak zuzena agertu nahi izan zuen eta nire gauzak zeramatzan gurdian kontrabandoa aurkitu zuen. Gurdia eta itzaina atxilotu zituen. Bata eta besteen asaldura eta nire aldetik harrokeria. Zuhurtzi gutxi, Espainian herria beti iruzurraren aldekoa baita. Beraz gaua eta biharamuna Oiartzunen pasa nituen eta 20aren goizean jaitsi nintzen ibilbidera tenientearekin.”
1853.eko ekainak 5ean iritsi zen Bilbora non ezagutzen duen: “Agostino de Arragui y Heradia Institutuko zuzendaria.Paseoan lagundu nindun, baita Institutora ere, berak idatzitako Institutuari buruzko txosten bat eman zidan eta lagun eta zaintzaile gisa aurkeztu zitzaidan.”
Agustín de ARREGUI y HEREDIA geografia irakasle eta Bizkaitar Institutuaren zuzendari izan zen 1848tik 1856ra. Berak jarriko du Mariano EGIA poeta eta botanikoarekin harremanetan. Egia Bilboko landareen ikertzailea izan zen 1823tik aurrera.
1853ko ekainak 24ean Oñatin Fernando MIEG ezagutzen du, “inpresio ona eman zidan, adeitsua iruditu zitzaidan, ikasteko gogoz eta irekia: hotza politikan zein lagunekiko maitasuna erakusterakoan, baina ona sakonean.” Honek oparitu zion erakusketan ikus daitekeen Gipuzkoako mapa.
Fernando MIEG, espainiar naturzalea, Bergarako Institutuko zuzendari eta katedradun, gero Bilbokoan. Natur Historia ikasi zuen eta Bizkaia eta Gipuzkoako herbarioak bildu zituen. Bergaran Erret Seminarioaren lurretan, XVIII. mende bukaeran Bascongadak “baratze esperiméntala” jarri zuen lekuan, lorategi botanikoa sortu zuen.
Eibar, 1857.eko uztailak 20: “Komentuaren atarian, egun arma fabrikan atseden hartu nuen. Langile zital batek bi aldiz bota zidan lur saku bat. Gipuzkoarren atzerritarrekiko ezinikusia!”
Durango, 1857ko uztailak 27: “Durangon herri nabarmen eta karlistan, 7 edo 8 pertsonei, tartean Posta zuzendariari, alperrik galdetu nizkien bertako ibai eta erreken izenak. Zuzendariak esan zidan gauza horiei ez ziela arretarik jartzen! Ezjakintasun eta elizkoikeri izugarriak herri honetan, nondik pozik alde egin nuen.”
Azpeitia, 1857ko abuztuak 15:
“Azpeitira itzuli nintzen, atsegina baina botanikoki bitxikeririk gabea”
“1857ko ekainak 22an Donostiara itzuli nintzen, Maria Josefa Ibarrola ostalari onaren etxera. Feillet aizpen laguna, 1844ko irailean ere ostatu eman zidan.”
Bergara, 1853ko ekainak 25:
“Miegekin Bergarara joan nintzen,non katedralean gustatu zitzaidan zurezko Kristo gurutzatu bat ikusi nuen.”
1879ko maiatzean Bubani Euskal Herrira itzultzen da:
“Hilak 15ean egun zoragarria pasa nuen Biarritzen Feilletekin.”
